Quá trình giao kết HĐLĐ được tiến hành qua các giai đoạn nào

          Quá trình giao kết hợp đồng lao động (HĐLĐ) là quá trình mà trong đó các bên chủ thể bày tỏ ý chí vơi nhau bằng cách trao đổi ý kiến để đi đến thỏa thuận, xác lập các quyền và nghĩa vụ lao động với nhau. Đây là quá giai đoạn rất quan trọng, thể hiện sự hợp tác của các bên để đi đến sự thống nhất ý chí nhằm thiết lập nên quan hệ lao động.

          Việc giao kết HĐLĐ là hêt sức quan trọng nên mọi việc đều phải tuân theo các nguyên tắc luật định. Trước tiên, việc giao kết HĐLĐ phải dựa trên cơ sở nguyên tắc tự do, tự nguyện. Tức là các bên chủ thể khi tham gia quan hệ lao động hoàn toàn tự do về mặt ý chí và tự nguyện và mặt lí chí. Tiếp theo là nguyên tắc bình đẳng. Tức là nói tới sự bình đẳng về tư cách pháp lí của các bên trong quá trình giao kết hợp đồng. Tuy nhiên, trên thực tế nguyên tắc bình đẳng trong giao kết HĐLĐ chủ yếu chỉ có ý nghĩa trong giai đoạn xác lập HĐLĐ khi các bên đã thiết lập được quan hệ, sự bình đẳng được đặt trong mối quan hệ lệ thuộc pháp lí của quá trình tổ chức, quản lí lao động giữa người lao động (NLĐ) với người sư dụng lao động (NSDLĐ). Cuối cùng là nguyên tắc không trái pháp luật và thỏa ước lao động tập thể. Khi tham gia vào quan hệ lao động, các bên chủ thể quyền tự do, bình đẳng trong việc quyết định có tham gia quan hệ hay không, tham gia với ai và nội dung quan hệ gồm những quyền và nghĩa vụ gì. Nhưng để được xã hội tôn trọng và pháp luật thừa nhận, bảo vệ thì việc tham gia kí kết HĐLĐ phải tuân theo quy định của pháp luật và thỏa ước lao động tập thể.

          Theo tinh thần của Bộ luật lao động (BLLĐ), quá trình giao kết HĐLĐ được tiến hành qua các giai đoạn sau:

          Thứ nhất: các bên thỏa thuận và bày tỏ ý chí mong muốn thiết lập hợp đồng. Giai đoạn này thể hiện yếu tố “Ý chí muốn xác lập hợp đồng của mỗi bên được biểu hiện ra bên ngoài”. Khi một bên muốn xác lập HĐLĐ thì ý muốn đó phải được thể hiện ra bên ngoài thông qua hành vi nhất định. Chỉ có như vậy, chủ thể phía bên kia mới có thể nhận biết được ý muốn cuả họ và từ đó mới có thể đi đến giao kết hợp đồng. Trong nền kinh tế thị trường bùng nổ thông tin như hiện nay thì cách thức truyền đạt lời đề nghị của người này đến người kia là hết sức đa dạng và thuận tiện, có thể thể hiện trực tiếp và cũng có thể thể hiện gián tiếp thông qua các trung tâm tư vấn việc làm, thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng,…

          Một đặc trưng của giai đoạn này là các bên không bị ràng buộc gì ngoài trách nhiệm chứng tỏ mình có nhu cầu xác lập quan hệ HĐLĐ là thực sự. Chỉ có như vậy, NLĐ mới có thể tìm được những việc làm phù hợp, đảm bảo cho đời sống của bản thân và của gia đình. NSDLĐ có thể tuyển chọn được những NLĐ có khả năng theo nhiều nguồn khác nhau và tạo nên một thị trường lao động phát triển.

          Thứ hai: các bên thương lượng và đàm phán nội dung. Đây là một giai đoạn hết sức quan trọng mà bất kì quá trình giao kết hợp đồng nào cũng không thể thiếu. Không có đàm phán, không có bày tỏ ý chí thì không thể đi đến thống nhất để hoàn thiện hợp đồng. Trong giai đoạn này, pháp luật quy định các bên phải dựa trên tinh thần thiện chí, hợp tác để đi đến hiểu biết về nhau, thống nhất ý chí với nhau để giúp cho quan hệ lao động trong tương lai có thể bền vững. Tuy nhiên trên thực tế, việc xác lập HĐLĐ ở nước ta vì nhiều nguyên nhân khác nhau mà các bên chủ thể vẫn chưa có nhận thức đúng đắn và đầy đủ về vấn đề này. Thức tế, quá trình thương lượng, đàm phán hợp đồng giữa  hai bên hầu như không có và nếu có thì cũng thường không được thực hiện với đúng bản chất của nó. NSDLĐ thường kí kết HĐLĐ với NLĐ trên cơ sở bản HĐLĐ đã có đầy đủ nội dung, NLĐ sẽ xem xét và nếu đồng ý thì kí vào bản hợp đồng. Cách làm này thực ra không có gì vi phạm pháp luật nhưng nó không phản ánh đúng bản chất của quan hệ lao động và chứa đựng nhiều yếu tố bất lợi cho quan hệ lao động trong tương lai. NSDLĐ sẽ không có cơ hội tìm hiểu và gần gũi hơn với NLĐ để chuẩn bị cho quan hệ trong tương lai. Và NLĐ thì nhhiều khi vì nhu cầu việc làm họ vẫn có thể kí HĐLĐ mà trong đó các quyền và lợi ích chưa được phản ánh đầy đủ như mong muốn của họ. Tuy nhiên, để thực hiện việc đàm phán thật sự bình đẳng giúp quan hệ lao động sau này bền vững thực sự không dễ dàng. Điều đó cũng do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau.

Trong quá trình đàm phán, NSDLĐ có nghĩa vụ thông báo cho NLĐ tình hình của đơn vị  mình, giới thiệu các vấn đề có liên quan đến công việc, đến quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của hai bên; NLĐ có nghĩa vụ cung cấp thông tin cần thiết như sức khỏe, trình độ,…(kể cả đời tư nếu có liên quan), ngoài ra còn có bổn phận thực hiện các hành vi theo hướng dẫn của NSDLĐ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình kiểm tra khả năng lao động của họ (nếu cần). Trên thực tế, NSDLĐ có nhiều cách để kiểm tra khả năng, trình độ của NLĐ như trực tiếp kiểm tra tay nghề, phỏng vấn, thi tuyển (trình độ nghề nghiệp, ngoại ngữ…). Đây là một quyền hết sức quan trọng của NSDLĐ, bởi khả năng lao động của NLĐ được NSDLĐ quan tâm hàng đầu.

          Thứ ba: xác lập hợp đồng. Đây là giai đoạn cuối cùng của quá trình giao kết hợp đồng lao động, là giai đoạn thể hiện yếu tố thống nhất ý chí của các bên chủ thể sau quá trình đàm phán. Xác lập hợp đồng là việc các bên chấp nhận những thỏa thuận trong giai đoạn đàm phán để chuyển sang quá trình thực hiện hợp đồng. Nếu là hợp đồng bằng miệng thì giai đoạn này bắt đầu từ lúc các bên cùng nhau kiểm tra lại các điều khoản đã đàm phán và đi đến thống nhất lại những nội dung đã thỏa thuận. Nếu hợp đồng bằng văn bản thì các bên đưa ra những nội dung đã thỏa thuận ghi vào văn bản và lần lượt kí vào văn bản; đồng thời phải lập thành hai bản và mỗi bên giữ một bản. Về mặt thực tế, hành vi giao kết HĐLĐ khi các bên thống nhất ý chí dường như la tất yếu. Song về mặt pháp lí lại đặc biệt quan trọng vì hành vi giao kết hợp đồng được coi là căn cứ pháp lí làm phát sinh quan hệ HĐLĐ.

          Như vậy, quá trình giao kết HĐLĐ có ý nghĩa quan trọng đối với các bên trong đó có NSDLĐ. Nó bảo đảm tính chặt chẽ của hợp đồng, đồng thời tạo điều kiện đê NSDLĐ tìm hiểu NLĐ về khả năng, thái độ, tay nghề,… là những điều kiện cần thiết trong mối quan hệ hợp tác sau này.

XEM THÊM: THỦ TỤC PHÁ SẢN