II. MỤC TIÊU XÂY DỰNG
CỘNG ĐỒNG ASEAN
1/. Quá trình hình thành.
1.1. Tháng 12/1997, nhân kỷ
niệm 30 năm ngày thành lập ASEAN và sau khi Hiệp hội đã bao gồm cả 10 quốc gia
Đông Nam Á, Lãnh đạo các nước ASEAN đã thông qua văn kiện quan trọng Tầm
nhìn ASEAN 2020, với mục tiêu tổng quát là đưa Hiệp hội trở thành “một
nhóm hài hoà các dân tộc Đông Nam Á, gắn bó trong một cộng đồng các xã hội đùm
bọc lẫn nhau”. Để triển khai Tầm nhìn 2020, Hội nghị Cấp cao ASEAN 6 (Hà Nội, tháng 12/1998) đã thông qua
Chương trình Hành động Hà Nội (HPA) cho giai đoạn 1999-2004, trong đó đề ra các
biện pháp/hoạt động cụ thể để thúc đẩy hợp tác ASEAN trên các lĩnh vực chính
trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội và quan hệ đối ngoại. Do chịu tác động
nặng nề của cuộc khủng hoảng tài chính khu vực năm 1997-1998, nên hợp tác ASEAN
nói chung và việc thực hiện các dự án trong khuôn khổ HPA nói riêng giai đoạn
này chủ yếu tập trung vào khôi phục và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khu
vực cũng như khắc phục những hậu quả về mặt xã hội của cuộc khủng hoảng đối với
các nước thành viên.
1.2. Tháng 10/2003, Lãnh đạo
các nước ASEAN đã ký Tuyên bố Hòa hợp ASEAN II (hay còn gọi là Tuyên bố Ba-li
II), nhất trí đề ra mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2020 với ba trụ cột chính: Cộng đồng An ninh (ASC),
Cộng đồng Kinh tế (AEC) và Cộng đồng Văn hóa-Xã hội (ASCC); đồng thời khẳng
định ASEAN sẽ tiếp tục đẩy mạnh và mở rộng quan hệ với các đối tác bên ngoài,
vì mục tiêu chung là hòa bình, ổn định và hợp tác cùng có lợi ở khu vực. Để
triển khai và kế tục Chương trình Hành động Hà nội (HPA), ASEAN đã đề ra Chương trình Hành động
Viên Chăn (VAP) cho giai đoạn 2004-2010 và các Kế hoạch hành động (KHHĐ) để xây
dựng ba trụ cột Cộng đồng về chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội,
trong đó có hợp phần quan trọng là thực hiện Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI)
nhằm giúp thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN với kế hoạch hành động và
các dự án cụ thể.
1.3. Để kịp
thích ứng với những chuyển biến nhanh chóng và phức tạp của tình hình quốc tế
và khu vực cũng như trên cơ sở
những thành tựu của ASEAN trong 40 năm qua nhất là kết quả thực hiện Chương
trình Hành động Viên Chăn (VAP), Lãnh đạo các nước ASEAN
tháng 1/2007 đã quyết tâm đẩy nhanh tiến trình liên kết nội khối dựa trên cơ sở
pháp lý là Hiến chương ASEAN, nhất trí mục tiêu hình
thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 (thay vì vào năm 2020 như thỏa thuận trước
đây).
Theo đó, ASEAN
đã khẩn trương xúc tiến xây dựng các Kế hoạch tổng thể (Blueprint) để xây dựng Cộng
đồng Chính trị-An ninh (APSC), Cộng đồng Kinh tế (AEC) và Cộng đồng Văn hóa-Xã
hội (ASCC), trong đó đề ra mục tiêu và thời hạn hoàn thành đối với từng biện
pháp/hoạt động cụ thể.
Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-13
(tháng 11/2007), Lãnh đạo các nước đã ký Hiến chương ASEAN nhằm tạo cơ sở pháp
lý và khuôn khổ thể chế cho gia tăng liên kết khu vực, trước mắt là hỗ trợ mục
tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015. Hiến chương đã chính thức có hiệu
lực ngày 15/12/2008.
1.4. Hội
nghị Cấp cao ASEAN-14 (tháng 2/2009) đã thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng
ASEAN kèm theo 3 Kế hoạch tổng thể xây dựng 3 trụ cột Cộng đồng ASEAN và Kế
hoạch công tác về IAI giai đoạn 2 (2008-2015), đây là một văn kiện quan trọng như
một chương trình hành động tổng thể đề ra khuôn khổ và các bước triển khai cụ
thể để ASEAN tiếp tục đẩy mạnh nỗ lực thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng
ASEAN vào năm 2015, kế tục Chương trình Hành động Viên Chăn (VAP).
2. Nội dung chính của Cộng đồng ASEAN.
2.1. Mục
tiêu tổng quát của Cộng đồng ASEAN là xây dựng Hiệp hội thành một tổ chức hợp tác
liên Chính phủ liên kết sâu rộng hơn và ràng buộc hơn trên cơ sở pháp lý
là Hiến chương ASEAN; nhưng không phải là một tổ chức siêu quốc gia và không
khép kín mà vẫn mở rộng hợp tác với bên ngoài.
Cộng đồng ASEAN
sẽ được hình thành dựa trên 3 trụ cột là Cộng đồng Chính trị-An ninh, Cộng đồng
Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa-Xã hội. Quan hệ đối ngoại của ASEAN cũng như mục
tiêu thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN (nhất là IAI) được lồng ghép
vào nội dung của từng trụ cột Cộng đồng ASEAN.
2.2. Cộng
đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC) nhằm mục tiêu là tạo dựng một môi trường hòa
bình và an ninh cho phát triển ở khu vực ĐNA thông qua việc nâng hợp tác chính
trị-an ninh ASEAN lên tầm cao mới, với sự tham gia và đóng góp xây dựng của các
đối tác bên ngoài ; không nhằm tạo ra một khối phòng thủ chung.
Kế hoạch
hành động xây dựng APSC (được thông qua tại Cấp cao ASEAN-10, tháng 11/2004) đã
khẳng định lại các mục tiêu và nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội và đề ra 6 lĩnh
vực (thành tố) hợp tác chính gồm: (i) Hợp tác chính trị; (ii) Xây
dựng và chia sẻ chuẩn mực ứng xử; (iii) Ngăn ngừa xung đột; (iv) Giải quyết
xung đột; (v) Kiến tạo hòa bình sau xung đột; và (vi) Cơ chế thực hiện. Kèm
theo đó là danh mục 75 hoạt động cụ thể để xây dựng APSC. Tuy nhiên, KHHĐ về APSC
cũng như Chương trình hành động Viên Chăn (VAP) không quy định mục tiêu cụ thể
và lộ trình thực hiện đối với các hoạt động thuộc 6 thành tố nói trên. Kế hoạch
tổng thể về APSC mà ASEAN đang soạn thảo sẽ tập trung vào khía cạnh này, cụ thể
hóa các hoạt động hợp tác về chính trị-an ninh.
Việc thực hiện VAP và KHHĐ về APSC đã đạt
được những tiến triển tích cực. Hầu hết các biện pháp/hoạt động đã hoàn tất và
đang được triển khai nằm trong 3 lĩnh vực đầu (Hợp tác chính trị; Hình thành và
chia sẻ các chuẩn mực và Ngăn ngừa xung đột), trong đó tiến triển mới đáng chú
ý là hoàn tất xây dựng Hiến chương ASEAN, hình thành cơ chế Hội nghị Bộ trưởng
Quốc phòng ASEAN, ký kết Công ước ASEAN về chống khủng bố, ... Tuy nhiên, đối
với 2 lĩnh vực còn lại (Giải quyết xung đột và Kiến tạo hòa bình sau xung đột)
hầu như chưa có hoạt động nào được triển khai chủ yếu do các nước còn dè dặt,
vì đây là những lĩnh vực mới và có phần phức tạp, nhạy cảm.
Trên cơ sở tiếp nối KHHĐ về APSC và Chương
trình hành động Viên-chăn (hợp phần ASC) và phù hợp với quyết tâm rút ngắn xây
dựng Cộng đồng ASEAN, ASEAN đã thông qua Kế hoạch tổng thể về APSC, nằm trong Lộ
trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vào 2015 được thông qua tại Cấp cao ASEAN-14 (tháng
2/2009). Các nội dung hợp tác trong Kế
hoạch tổng thể cơ bản dựa trên các nội dung đã nêu trong Kế hoạch hành động ASC,
bổ sung thêm mục hợp tác với bên ngoài và được sắp xếp lại, hướng tới xây dựng
Cộng đồng Chính trị - An ninh với ba đặc trưng chính: một Cộng đồng hoạt động
theo luật lệ với các giá trị, chuẩn mực chung; một Khu vực gắn kết, hoà bình và
tự cường, có trách nhiệm chung bảo đảm an ninh toàn diện; và một Khu vực năng động,
rộng mở với bên ngoài trong một thế giới ngày càng gắn kết và tuỳ thuộc lẫn
nhau.
Để triển khai Kế hoạch tổng thể, Hội đồng APSC
họp lần thứ hai tháng 7/2009 tại Phuket, Thái Lan, đã nhất trí tập trung thực
hiện 13 lĩnh vực ưu tiên, trong đó có triển khai DOC và triển khai SEANWFZ.
2.3. Cộng
đồng Kinh tế ASEAN (AEC) nhằm mục tiêu tạo ra một thị trường chung duy
nhất và cơ sở sản xuất thống nhất, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng
hóa, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động có tay nghề; từ đó nâng cao tính cạnh
tranh và thúc đẩy sự thịnh vượng chung cho cả khu vực; tạo sự hấp dẫn với đầu
tư – kinh doanh từ bên ngoài.
Trên cơ sở kết quả thực hiện VAP (phần về AEC) nhất là việc đã cơ bản
hoàn thành Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), ASEAN đã nhất trí thông qua Kế
hoạch tổng thể về AEC với những đặc điểm và nội dung sau :
Đến năm 2015, ASEAN sẽ trở thành : (i) một thị trường duy nhất và
một cơ sở sản xuất thống nhất, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu
tư, vốn và lao động có tay nghề ; (ii) Một khu vực kinh tế có sức cạnh tranh cao; (iii) Một
khu vực phát triển kinh tế đồng đều, nhất là thực hiện có hiệu quả Sáng kiến
liên kết ASEAN (IAI); (iv) Một khu vực ASEAN hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế
toàn cầu. Đồng thời, ASEAN nhất trí đề ra Cơ chế thực hiện và Lộ trình chiến
lược thực hiện Kế hoạch tổng thể.
ASEAN cũng nhất trí xác định
12 lĩnh vực ưu tiên đẩy nhanh liên kết với lộ trình hoàn thành đến năm 2010, đó
là: Hàng nông sản; Ô tô; Điện tử; Nghề cá; Các sản phẩm từ cao su; Dệt may; Các
sản phẩm từ gỗ; Vận tải hàng không; Thương mại điện tử ASEAN; Chăm sóc sức
khoẻ; Du lịch; và Logistics.
Để đẩy mạnh các nỗ lực hình
thành Cộng đồng Kinh tế (AEC), ASEAN đã thông qua Kế hoạch tổng thể xây dựng trụ
cột này, là một bộ phận trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN được thông qua
tại HNCC ASEAN-14 (tháng 2/2009), với các quy định chi tiết về định nghĩa, quy
mô, cơ chế và lộ trình thực hiện AEC.
2.4. Cộng đồng Văn hóa-Xã hội
(ASCC) với mục tiêu là phục vụ và nâng cao chất lượng cuộc sống của
người dân ASEAN, sẽ tập trung xử lý các vấn đề liên quan đến bình đẳng và công
bằng xã hội, bản sắc văn hóa, môi trường, tác động của toàn cầu hóa và cách
mạng khoa học công nghệ.
Chương
trình hành động Viên chăn (VAP) và KHHĐ về ASCC đã xác định 4 lĩnh vực hợp tác
(thành tố) chính là : (i) Tạo dựng cộng đồng các xã hội đùm bọc; (ii) Giải
quyết những tác động xã hội của hội nhập kinh tế; (iii) Phát triển môi trường
bền vững; (iv) Nâng cao nhận thức và bản sắc ASEAN. Hàng loạt biện pháp/hoạt
động cụ thể đã được đề ra trong từng lĩnh vực hợp tác này.
Theo đó,
hợp tác ASEAN đã và đang được đẩy mạnh trên nhiều lĩnh vực khác nhau như :
văn hóa, giáo dục-đào tạo, khoa học – công nghệ, môi trường, y tế, phòng chống
ma tuý, buôn bán phụ nữ và trẻ em, HIV/AIDS, bệnh dịch, … Khó khăn lớn nhất
trong việc thực hiện KHHĐ về ASCC là thiếu nguồn lực. Đây là vấn đề ASEAN đang
phải tập trung xử lý trong thời gian tới. Quá trình xây dựng Kế hoạch tổng thể
về ASCC cũng phải tính đến việc huy động nguồn lực.
Tương tự như
các trụ cột Cộng đồng Chính trị-An ninh và Kinh tế, Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng
đồng Văn hóa-xã hội (ASCC), một bộ phận của Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, đang
được ASEAN đẩy mạnh triển khai, tập trung vào một số lĩnh vực ưu tiên như: phát
triển nguồn nhân lực, phúc lợi và bảo trợ xã hội, quyền và công bằng xã hội, đảm
bảo môi trường bền vững, xây dựng bản sắc ASEAN...
Hội đồng Cộng
đồng Văn hóa xã hội sẽ nhóm họp lần đầu tiên trong tháng 8/2009 để điều phối việc
triển khai thực hiện Kế hoạch tổng thể này cũng như tăng cường phối hợp giữa các
cơ quan tham gia trụ cột ASCC.
3. Triển vọng của ASEAN đến 2015.
Trên cơ sở phân tích các nhân tố tác động đến triển
vọng của ASEAN trong 10-15 năm tới, dự báo khả năng hiện thực nhất là ASEAN sẽ chuyển hóa dần từ một Hiệp hội khá lỏng lẻo
thành một tổ chức hợp tác liên Chính phủ có mức độ ràng buộc pháp lý cao hơn và
liên kết sâu rộng hơn, nhưng không trở thành một tổ chức siêu quốc gia; sẽ trở
thành một thực thể chính trị-kinh tế gắn kết hơn, một cộng đồng “thống nhất
trong đa dạng”; tiếp tục là một tổ chức
hợp tác khu vực mở và có vai trò quan trọng ở Châu Á-Thái Bình Dương.
Liên kết ASEAN sẽ sâu rộng hơn, nhưng mức độ liên kết sẽ
không đồng đều trong ba lĩnh vực chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội, do
sự đa dạng khá lớn giữa các nước thành viên, nhất là về khoảng cách phát triển,
chế độ chính trị - xã hội cũng như những tính toán chiến lược và lợi ích quốc
gia.
XEM THÊM: Vốn của công ty cổ phần
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét